|
جلال ایجادی فلسفه و جامعه شناسی و چالشهای مشترک یکی از ویژگی های پیشرفت فرهنگی یک جامعه میزان حضور و نفوذ فکری نخبگان روشنفکر و از آن میان فیلسوفان و جامعه شناسان و اندیشمندان است. اینگونه افراد با نوآوری و قدرت فکری، با مباحث خود در دانشگاه و رسانه و در فعالیت انتشاراتی، موجب طرح گفتمان تازه و جنبش فکری و شادابی فرهنگی میگردند. کیفیت و قدرت فکری این روشنگران خمودگی را به پس رانده و اجتماع را با جامعه جهانی اندیشه مرتبط میسازد. تولید بحث و سخنرانی های آکادمیک، انتشار مقاله و کتاب های پژوهشی، فعالیت فرهنگی این گروه اجتماعی و نیز انتشار ترجمه آثار کلاسیک و مهم، از جمله مشخصات این کیفیت روشنفکرانه است.
ف. آگاهمسئله غیر سیاسی زبان در ایران نخستین موضوعی که در مورد مسئله زبان در ایران می بایستی تکرار و تاکید شود، چون بحث کننده طرفدار "غلبه" زبان فارسی در ایران نظیر بسیاری متوجه آن نبوده، اینست که زبان (کتبی ـ ادبی) و (شفاهی ـ عمومی) یا (زبان دولتی ـ دیوانی) و (مردمی ـ مادری) ساکنان ایران، نظیر دیگر کشورهای وسیع قدیم از هم متفاوت اند. کمااینکه در بسیاری از نواحی ایران زبان محلی مردم غیر از زبان "رسمی" ایران است. به سخن دیگر در ایران زبان کتبی "رسمی" همواره غیر از زبان های متعدد شفاهی "مادری" مردم نواحی مختلف ایران بوده است. همچنانکه کشور ایران از قدیم بعنوان "شاهنشاهی!" متشکل از سرزمین های متعددی با زبانهای مختلف و "شاهان" مختلفی بوده است که پیش از اسلام وسیله فتوحات متعددی به این «شاهنشاهی» منضمّ شده بودند.
اسماعیل رضایی قدرت و جامعه انسان ها تحت تاثیر مداوم رویکرد های محیطی، به القا و املای دریافت ها و برداشت ها از فرایندهای تبادل و تبدیلات اجتماعی به یکدیگر روی می آورند. این فرایند با بافت و ساخت مفاهیمی همراه می باشند که تحت تاثیر روندهای تحول و تکامل جامعه و انسان به الگوهای راهبردی شان عمل می کنند. براین اساس استفاده نابجا و نامرتبط مفاهیم با ویژگی های حاکم بر محیط زیست انسانی، وی را از درک و فهم لازم برای گذر از ناروایی ها و موانع حیات فردی و جمعی باز می دارد. مفهوم قدرت در جامعه با بسیاری از نمودهای تحولی ارتباط تنگاتنگ دارد.
منوچهر صالحیورشکستگی «دیالکتیک نوآوری» مارکس در «دست‌نوشته‌های اقتصادی ـ فلسفی» خویش یادآور شد که در «پدیده‌شناسی» هگل «همه‌ی عناصر نقد پنهانند.» بنابراین برخلاف ادعای «مارکس‌شناس» ما مارکس نمی‌تواند عنصر تازه‌ای از «نقد» را کشف کرده باشد و بلکه او با جابه‌جائی ترکیب عناصر «نقد» هگلی برداشت ایدآلیستی او را به برداشتی ماتریالیستی بدل ساخت. به‌همین دلیل نیز این ادعا که «نقد رویکردی است به جامعه و تاریخ که شالوده‌ریز آن مارکس است»، نادرست است، زیرا هگل پیش از مارکس به «نقد» ایدآلیستی جامعه و تاریخ پرداخته بود. درست آن است که مارکس با به‌کارگیری عناصر نقد هگلی توانست به نقد ماتریالیستی جامعه و تاریخ بپردازد.
آرام بختیاریسوسیالیسم و مبارزات خانم دونایف ازجمله آثار خانم رایا- دونایفسکا،- الجبرای انقلاب، بیوگرافی روزا لوکزمبورگ، مارکسیسم و صلح، تئوری رهایی زنان از نظر لوکزمبورگ و فلسفه انقلاب از نظر مارکس، فلسفه انقلاب از هگل تا سارتر،مارکس، و مانو، آزادی زنان و دیالکتیک انقلاب، دیالکتیک سازماندهی و فلسفه، هستند.
فرهاد قابوسیناروایی ضدیت با فرهنگ اسلامی ایران در بحث هایی که پس از تغییر رژیم ایران مطرح شدند، برخی به دلایل شخصی و سیاسی، مخالفت با رژیم ایران را به مخالفت با اسلام و ضدیت با فرهنگ اسلامی ایران تبدیل کردند. که ساده ترین و راحت ترین نوع مخالفت سیاسی در فقدان تشخیص میان ساختارهای موقت سیاسی و ساختارهای مداوم فرهنگی بود. کمااینکه مخالفت با اسلام و فرهنگ ایران بعد از اسلام، بواسطه عدم آگاهی فرهنگی متوجه این نیست که با نفی کلی اسلام ایرانی و به تبع آن، در واقع نه فرهنگی در ایران باقی می ماند و نه عُرفی که، بد یا خوب، در زندگی مردم ایران قرون اخیر رواج داشته است.
ف. آزادطرفداران ایرانی امپریالیست کیستند؟ امپریالیسم یعنی کوشش بر تسلط نظامی، سیاسی و اقتصادی کشوری بر کشورهای دیگر. از این رو آمریکای شمالی نماد اصلی امپریالیسم معاصر است که علاوه بر تسلط به کشورهای صاحب منابع معدنی نظیر عربستان و امارات عربی حتی در پی تسلط اقتصادی و سیاسی بر کشورهای اروپاست. تسلط امپریالیستی نه تنها از طریق تسلط و کنترل نظامی و وابستگی اقتصادی، بلکه بوسیله روشهایی نظیر کنترل و اعمال نفوذ سیاسی، محدودیت های اقتصادی نظیر روشهای اعمال شده در مورد کوبا و ونزوئلا و تبلیغات سیاسی وسیله عوامل محلی انجام می گیرد.
به مناسبت پنجاهمین سالگرد مه ۱۹۶۸ گفتار سه فیلسوف فرانسوی درباره‌ی
«دموکراسی»، «مردم» و جنبش مه ۶۸ ترجمه و دیباچه از شیدان وثیق در پنجاهمین سالگرد جنبش مه ۱۹۶۸، این رخداد نامتعارف، ساختارشکن و سنت‌شکنِ سده‌ی بیستم، در گسستِ سیاسی و اجتماعی، نظری و عملی، از یک دوران تاریخی... بر آن شدیم که برای زنده نگهداشتن ارزش‌های رهایی‌خواهانه‌‌‌ی آن دست به ترجمه گفتگوئی با میگوئل ابِنسور، ژان لوک نانسی و ژاک رانسیِر زنیم. این سه فیلسوف معاصر فرانسوی، که در رخداد مه ۶۸ شرکت داشتند، سال‌ها بعد، در گفتگویی فلسفی، دست روی پرُبلماتیک‌هایی می‌گذارند که آن جنبش برای نخستین بار در پهنه‌‌ی جهانی به‌ویژه در فرانسه طرح کرده بود. ما برگردان این مصاحبه به فارسی و دیباچه‌ای که بر آن نوشته‌ایم را به فعالان اجتماعی ایران تقدیم می‌کنیم. به‌ویژه به آن دسته از جوانان زن و مردی که امروزه در سخت‌ترین شرایط تاریخی، ملی و جهانی، برای تغییر زمانه‌ی خود در میدان اندیشه و عملِ رهایی‌خواهانه تلاش و مبارزه می‌کنند.
دویچه وله: کارل مارکس و «مانیفست کمونیست» در روزهای پایانی سال ۱۸۴۷ فریدریش انگلس، اقتصاددان ۲۷ ساله با دوست دو سال بزرگ‌ترش کارل مارکس، ده روز تمام با متن پیش‌نویس سندی پراهمیت کلنجار میرفتند. موضوع جدال این دو روشنفکر آلمانی در خانه‌ای که مارکس در بروکسل ساکن آن بود، دقت هرچه بیشتر در الفاظ و عبارات متن بود. مسئله بر سر ارائه برنامه‌ای بود که می‌بایستی جهان را دگرگون می‌ساخت. عنوان برنامه بود: «مانیفست حزب کمونیست».
ف. آزادرئیس سابق اف، بی، آی: ترامپ مافیائی است نتیجه گیری جمس کومی رئیس سابق اف. بی آی دادگستری آمریکای شمالی (عضو حزب جمهوریخواهان که ترامپ را رئیس جمهور کرده اند) از صحبتهای رسمی و خصوصی اش با دونالد ترامپ در کتابش که اخیرا به زبانهای مختلف منتشر شده، اینست: ترامپ عضو مافیاست، چون نظیر یک فرد مافیائی عمل می کند!
جلال ایجادی«اسلاموفیل»های ایرانی کیستند؟ «اسلاموفیل» کیست؟ واژه «فیل» از ریشه یونانی بمعنای «دوست دارنده» و «طرفدار» است. در زمینه سیاسی اصطلاحی است که طرفداری و جانبداری فرد نسبت به یک گروه و ملت و دولت را نشان می دهد. بنابراین با «فیل» صفت مرکب میسازند و به معنی کسی است که دوستدار یک کشور است. البته این اصطلاح اغلب در زمینه سیاسی معنای منفی بخود میگیرد و جهت طرد و بی اعتباری فرد بکار میرود. آنگلوفیل کسی است که طرف دار انگلستان است و انگلیس دوست می باشد. روسوفیل طرفدار روسیه و ژرمنوفیل طرفدار آلمان است. باید افزود فردی که با این اصطلاح توصیف میشود بمثابه کسی زیر نفوذ فرهنگی و سیاسی فلان کشور بشمار میآید. این چنین فردی خواهان گسترش نفوذ فرهنگی یک کشور در جامعه دیگر میباشد.
فرهاد قابوسیبیادبود مارکس (ارزش فلسفی مارکس) درک اندیشه مارکس نظیر بسیاری از فلاسفه نیازمند دانش فلسفی و علمی است. همچنانکه به نظر فیلسوف و دانشمند برجسته ای نظیر برتراند راسل، مارکس نه تنها احیاء کنندۀ مجدد فلسفه مادی است و تعبیر تازه ای از این فلسفه بدست داده است، بلکه او مبدع بینش فلسفی جدیدی نسبت به حقیقت است که به نظر من بعدها حتی در علوم تجربی نیز انعکاس یافته است . فهم آثار مارکس برای کسی که تنها از زاویه سیاسی و یا اقتصادی به نظرات او می نگرد، مشکل و قابل سوء تعبیر است، لذا همچنانکه ارزیابی های اخیر آثارش نشان میدهند، همه رژیم های سیاسی منتسب به وی، از نظرات وی سوء استفاده کرده و بجای «دیکتاتوری پرولتاریا» که بسیار قابل بحث است، دیکتاتوری حزبی بر پا کرده اند
آرام بختیاریدر غیاب ما، در غرب چه گذشت؟ شورش جوانان و خاطره نویسی استادان در نیمه دوم قرن بیست،ولی پروفسورهای دانشگاهی خود را با "بحث هستی و زمان "هایدگر، و متون کلاسیک فلسفی سرگرم کننده، مشغول کرده بودند و بجای انتقاد از" روابط اجتماعی" دنبال کشف" حقایق ابدی" میرفتند ، و راستگرایان میگفتند جنبش اعتراضی جوانان چپ را باید با اندیشه های سوررئالیستی واکسینه نمود. در تئوریهای اگزیستنسیالیستی ادعا میشد که سرنوشت بشر وابسته به تفسیر متون تئوریک است چون شکست و پیروزی جنبش در رابطه با اهمیت "استتیک تئوری" و مبارزه طبقاتی بود.
جلال ایجادیجامعه بیمار از دین اسلام جامعه بیمار کدامست؟ آن جامعه ای که در «قدسیت» فرورفته، منابع هوشیاری و نیروهای فکری خود را به هدر داده و نابود می کند و ناتوان از بکار گیری خرد خلاق انسانی برای بهروزی و آزادی انسان است. روشن است که عوامل فلج کننده یک جامعه بسیار متنوع است، ولی جامعه ایران در بیماری مذهب زدگی قرار دارد و قدرت سیاسی حاکم در آن و فرهنگ کهنه دین خو، منشا تباهی سلامت جامعه است.
اسماعیل رضایی تمایل و تقابل انسان ها هماره تاریخ تحولات اجتماعی عناصر اصلی و اساسی دگرگونی های اجتماعی تاریخی خود بوده اند. ولی همیشه تحت تاثیر عملکرد ها و رویکردهای محیطی از اهداف و آرمان های انسانی خویش فاصله گرفته؛ و به عوامل مخرب و ناسازمند با نیاز و الزام جامعه و انسان مبدل شده اند. واقعیت را آنگونه می پذیرند که آگاهی های کاذب و اکتسابات و امتیازات نهادینه شده به آن ها دیکته می کند، نه آنطوری که هست و بایستی باشد. وحقایق را در پس تمایلات و تمنیات پست و دنی خویش کتمان می سازند. براین اساس به تخطئه و تخریب ره آوردهای فکری و عملی که اکتسابات نهادین و فاقد محمل انسانی و اجتماعی آن ها را زیر سوال می برد.
آرام بختیاریاورتگا ، - فیلسوف جمهوری نخبگان اورتگاه پایه گذار مقوله " سرزنده گی عقلگرایانه" است که نوعی " فلسفه زندگی " بورژوایی میباشد. مفهوم "زندگی" در مرکز نظرات فلسفی او نه به معنی "بیولوژیک" بلکه به معنی" فرهنگی" است. فلسفه او صفات فرذگرایانه دارد چون میگفت " من، من هستم و شرایط اطرافم" .او انسان خلقی، توده ای و عوام را یک انسان متوسط و میانه رو با خصوصیات فردگرایی، مغلوب،منفعل،غیرسیاسی و غیرایدئولوژیک میدانست.
منوچهر صالحیمارکس و انقلاب مارکس و انگلس چون بر این باور بودند که تاریخ همه جوامع انسانی تاریخ مبارزه طبقاتی است، در نتیجه انقلاب‌های سیاسی و اجتماعی را بازتابی از این مبارزه پنداشتند و به این نتیجه رسیدند که در پایان هر انقلابی سیاسی باید قدرت سیاسی از طبقه حاکم به طبقه دیگری که انقلاب را رهبری کرد، انتقال یابد و در پایان هر انقلابی اجتماعی طبقه‌ای که در انقلاب پیروز شد، با دگرگونی مناسبات تولید موجود شیوه تولید خود را به‌وجود خواهد آورد. به همین دلیل نیز مارکس انقلاب‌ها را «لوکوموتیو تاریخ» نامید.
جلال ایجادیناکارآیی تئوری کارل مارکس دویست سال پیش کارل مارکس متولد شد و طی قرن بیستم پرنفوذ ترین اندیشمند جهان شد. امروز کارنامه او را چگونه باید مورد بررسی قرارداد؟ جایگاه اندیشه مارکس در فلسفه و جامعه شناسی و تاریخ جنبش کارگری انکار ناپذیر است. در عرصه سیاسی کنشگران و متفکرانی هستند که همچنان به او وفادارند. حال این وفاداری بیان تیزبینی است و یا تجلی یک دگماتیسم مزمن است؟ آیا اندیشه مارکس امروز کارآیی و تازگی خود را حفظ کرده است؟ در این نوشته کوتاه بطور عمده به نقد جنبه هایی از تئوری او می پردازم.
عطا هودشتیاننجات سنت یا مدرنیته؟ داریوش شایگان چه میگوید؟ پرسش مرکزی آن است که نتیجه تلاش فکری و فلسفی داریوش شایگان چیست و هدف نهایی او کدام است؟ برعکس تصور برخی، شایگان از ابتدا، از زمان انتشار کتاب "آسیا در برابر غرب" (پیش از انقلاب)، عمیقا پای بند به عقلانیت مدرن و اندیشه نقدی و مدرنیته است. لیکن شاید با احتیاط بتوان مدعی شد که هدف او از بکارگیری اندیشه مدرن، نجات سنت است. این گرایش را در این کتاب بیشتر میتوان دید. اما در اثر دیگرش به نام "هویت چهل تکه" (پس از انقلاب)، وی به نجات مدرنیته میشتابد.
اسماعیل رضایی تکلم و توهم نسان ها تحت تاثیر مداوم فراشد های پیرامونی، می اندیشند؛ وبا این فکر و اندیشه به تقابل و تعامل با رویکردهای محیطی می نشینند. عدم درک و فهم لازم از فراشدهای محیطی منجر به اعمال سطحی و متوهمانه پیرامون جامعه و انسان می شود که آدمی را در تعصبات خشک و بی مایه و جزم اندیشی به اسارت می گیرد.این دگم و جزم اندیشی با واپسگرایی ایده ای، دیگر نمودهای فکری و عملی را برنتافته و خود و اعمال خویش را برتر و شایسته تر از دیگران پنداشته و به خود سانسوری و دیگر سانسوری هدایت می شود. براین اساس از شیوه های اصولی برای درگیر شدن با پلشتی ها و پلیدی های محیطی فاصله گرفته و با رجعت به گذشته مبارزات تاریخی در تلاشی بی سرانجام به کپی برداری های ناقص و ناقض برای زدودن روندهای نامتعارف و فاجعه بار کنونی روی می آورند.
فرهاد قابوسینگاه تیره داریوش شایگان خلاصه و منظور: من در حیات او نیز در باره اندیشه هایش نوشته ام: که از همان ابتدا به سبب گرایشش به عرفان رو به بیراهه داشتند (1). لذا آنچه که اینک پس از فوت او می نویسم، توضیح بیراهه روی او در سایه ادب زدگی و منطق گریزی فرهنگ معاصر است، که "تقدیر" بسیاری از روشنفکران همدوره او بود. با این توضیح که در مورد شایگان، بینش دست راستی و الیتاریستی نیز به نقائص ادب زدگی، کلامزدگی و منطق گریزی اضافه شده بود. لذا این نوشته ملاحظاتی در ادب زدگی، بینش دست راستی و الیتاریستی شایگان است، تا حقش ادا شده باشد.
باقر مومنیروند پیدایش «الله» در قرآن چنانکه معلوم است دین اسلام از بت‌پرستی و شرک حاکم بر عربستان و همچنین از دین‌های دیگر با نام خدای برتر و یکتائی به نام «الله» متمایز میشود. اما آنچه باید به آن توجه داشت این است که این نام تا چند سال پس از بعثت و گسترش دعوت محمد پیامبر اسلام به یکتا پرستی هنوز شناخته شده نیست و رد پائی در قرآن ندارد، و تازه هنگامی هم که «رب» یا خدایگان محمد با نام معینی مشخص میشود این نام «الله» نیست بلکه در مرحله اول «رحمان» نامیده میشود.
فرهاد قابوسیبه مناسبت فوت هاوکینگ استیفن هاوکینگ نماد بارز علم معاصر بود، سنت گرا، متظاهر، باطن پوش، بی توجه به تجربه و منطق و علاقمند به نمایش بجای دانش. برطبق مد زمانه می اندیشید و از اندیشه بکر و منطقی گریزان. کار علمی اش سبب درجازدن و عقب نگهداشتن علم و بینش علمی شد و به این جهت سبب عقب نگهداشتن بینش انسانی معاصر گشت. لذا عجب نیست که در انتهای عمر غریزه مندانه سر از مابعدالطبیعه "طرح هوشمند" در آورد که روشنگر فقدان بینش علمی او ست . در دنیای مد و تظاهر، مدل بود و مدل ماند.
میشل فوکو حقیقت و قدرت برگردان: عباس شکری به باور من، آن چه اهمیت دارد این است که حقیقت، خارج از قدرت نیست یا این که فاقد قدرت است. برخلاف اسطوره، اگر تاریخ و کارکردهای آن شایستگی ادامه‌ی پژوهش در روزهای آینده داشته باشند، این حکایت طرح و جاری میشود که حقیقت، پاداش روح‌های آزاد نیست، حقیقت کودک تنهایی دراز مدت نیست و حتا امتیازی نیست برای همه آن‌هایی که موفق شوند تا خود را رها سازند. حقیقت چیزی است متعلق به همین جهان: حقیقت در پناه تنوع محدودیت‌ها تولید میشود و همین موقعیت راه برون‌رفت عادی را تولید می‌کند.
اسماعیل رضایی تبعیض ویرانگر (در گرامیداشت هشت مارس) در نگاه دین باورانه و یا حتی بارزه های مدرنیسم،بین حرمت مادرانه و جایگاه اجتماعی زن یک تفاوت ماهوی و آشکار وجود دارد. مادر با نگاه تقدس گون و برجستۀ مادرانه، در روابط و مناسبات اجتماعی حاکم به عنصری ضعیف و فاقد مشروعیت زیست برابر با مردان تلقی می شود. این نگاه دوگانه از دوئیت مناسبات طبقاتی حاکم در برخورد با هویت های ارزشی حاکم بر جامعه و انسان حکایت دارد. نگاهی که خارج از تقدس و هویت مادرانۀ زن، وی را ابزار تشفی امیال و اموال می بیند.این ابژه نگری به زن، به منشاء بسیاری از تبعیضات درون اجتماعی و تعدی به حقوق اساسی زنان می باشد. چرا که در این نگاه سخیف زن همچون کالای مصرفی نگریسته می شود که قابل ابتیاع و تعویض و تبدیل می باشد. نهادینه گی چنین دیدگاهی است که زن همواره زیر خشونت و تعرض و تبعیض مداوم از دستیابی به حقوق انسانی و واقعی خویش بازمانده است.نظام طبقاتی در تمدید و تجدید و تولید و باز تولید این روند های فاجعه بار نقش اصلی و اساسی را بازی کرده و می کند. چرا که در روابط و مناسبات کالاگون نظام طبقاتی، زن همچون کالای مورد معامله برای سود بری محض نگریسته می شود.
| 
