این نوشته جستاری فلسفی و اجتماعی در مورد بدن و تن در روند برآمدن عصر مدرن تا امروز است و در آن از ایده‌های هانا آرنت در کتابش شرایط انسانی (۱۹۹۸/۱۹۵۸) بهره جسته‌ام.
پیش از شروع لازم می دانم تن و بدن را برای طرح ایده‌های این جستار از هم متمایز کنم، گرچه مترادف در نظر گرفته می‌شوند. و همچنین مترادف با پیکر و جسم و هیکل و کالبد. این تمایز از من است و در جای دیگری ندیده‌ام.

از نظر تاریخی این مقایسه ("وحشیت بدوی اسلام و تمدن پیشرفته مسیحی") ابتدا وسیله متفکرین نژادپرست اروپایی صده های اخیر طرح و در ادامه منجر به فاجعه جهانی نازیسم شد. ادامه همین جریان فکری منفی اروپایی است که در دهه های اخیر بعنوان واکنش فکری عجولانه میان ایرانیان مخالف جمهوری اسلامی نیز رایج شده است.

انسان ها در مبارزۀ مداوم با ندرت و نایابی های حیات خویش، ضعف و ناتوانی خویش را با پندار و توهم پیوند زد، تا رنج واقعی را با لذات کاذب و دروغین پوشش دهد. براین اساس با اتخاذ شیوه های منفعلانه در برخورد با موانع و معضلات حیات اجتماعی خویش، برای گذر از ندرت و نایابی های حیات، به موهومات چنگ انداخت و بسترهای خرافی و تقدیر گرایی را گسترد.دراین میان دین و مذهب محصول ضعف ها و ناتوانی های انسانی در حل و هضم بسیاری از شناخته ها و ناشناخته ها محیطی،در وی اشکال متنوع و متکاثری از موهومات و خرافات را نهادینه ساخت. ولی خرافه صرفا مختص دین و مذهب نیست؛ بلکه تمامی ایده های بحران زا ومشکل ساز حیات انسانی برای گذر از مسئولیت های اجتماعی انسانی خویش وبرای انحراف افکار عامه از حقایق و واقعیت های گذر زندگی به موهومات و خرافه ها روی می آورند.

"مِگالومَنیا" که به فارسی میتوان آنرا به "جنون خود بزرگ بینی" ترجمه کرد مشثق از دو واژه یونانیِ" مِگا " به معنی " بزرگ" و " مَنیا " به معنی " جنون " است. هر چند در زبان عامیانه " مگالومَن" به آدم لاف زن و گزافه گو هم اتلاق میشود ولی در واقع " مگالومَنیا " نام یک نوع عارضه روانی ست و بهمین حهت برای جلوگیری از مغشوش شدن مفاهیم در سال 1968 میلادی انجمن روان درمانان آمریکائی نام " اختلالات شخصییتی نارسیسیک " را بجای مگالومَنیا برای این عارضه پیشنهاد کرد.

داستان "علم" مجرد معاصر حکایت آن خرابه پرستشگاه کافرین ستاینده طبیعت است که بر روی آن معبد "گوتیکی" از لابیرنت ارواح بنا کرده باشند، که حتی مومنین "علم" نیز در راهروهای پیچ در پیچش گم شده اند. به نظر من همچنانکه در ادامه نشان می دهم، علم معاصر و خصوصا ریاضیات آلوده به مابعدالطبیعه مسیحی و از اینرو فاقد اعتبار منطقی است. صحت این نظر در عدم اعتبار منطقی ریاضیات معاصر را از اعتقاد سردمداران ریاضیات معاصر نظیر آندره ویل از "مکتب بورباکی" به "لزوم عدم توجه به منطق در ریاضیات" و انتقاد سنگین ریاضیدانان برجسته معاصر نظیر زیگل و راسل از وضع علم ریاضی می توان دریافت

در جامعه، دیندار شدن اتفاقی نیست، بلکه نتیجه عملکرد انواع و اقسام عوامل ذهنی و روانی و تربیتی و روانشناسانه و جامعه شناسانه و نتیجه یک تاریخ اجتماعی است. یک فرزند وقتی در خانواده ای دینی متولد شد، دارای احوال و عواطف مذهبی می شود و سپس احساس دینی او توسط عوامل ذهنی و عینی و اجتماعی پرداخته می شود و این امر در مرحله بعدی، در مدرسه و محیط تدارک بیشتر می بیند. این سوژه اجتماعی در ابعاد اجتماعی و فضای عمومی به فرد مذهبی تبدیل می گردد و خود می تواند فعالانه عمل کرده و اعتقاد دینی اش را مستحکم نموده و پایه ایدئولوژیکی اش را تنظیم نماید.

انسان ها گرفتار در دام ضرورت های طبیعی اجتماعی، همواره برای درک و شناخت و رهایی از این محدودیت ها و موانع رشد و پویایی جامعه و انسان مبارزه کرده اند. منتهی شناخت ضرورت های طبیعی در پیوند با ضرورت های اجتماعی منجر به اسارت انسا ن ها در دام ضرورت های نوینی گردید؛ که وی را از دستیابی به آزادی و رهایی از دام موانع و محدودیت های طبیعی اجتماعی باز داشته است. تحدید آزادی با بیان ناواقع و صوری و مجازی چون آزادی های مشروع و نامشروع، سلبی و یا ایجابی و همچنین آزادی های مطلق از دسته بندی های حاکمیت طبقاتی در جهت تعیین حد و حدود معینه برای آزادی در راستای دستیابی به اهداف متعدی به حیات اجتماعی انسانی می باشد.

برکنار از اقلیتی بسیار کوچک و ثروتمند و قدرتمند، اکثریت بزرگ مردم جهان به درجات مختلف از نظام سرمایه‌داری جهانی امروز صدمه دیده‌اند و همچنان صدمه می‌بینند. از دیدگاه نظری، برای عده‌ای نظام سرمایه‌داری موجود نظامی ابدی و جایگزین‌ناپذیر است و اگر هم ایرادهایی به آن وارد باشد، با اصلاحاتی قابل‌رفع است. در نقطه‌ی مقابل دیدگاه چپ به‌طور سنتی این بوده که نظام سرمایه‌داری به‌دلیل تناقض‌های درونی خود چاره‌ای جز نابودی ندارد و نظام سوسیالیستی جایگزین آن خواهد شد.

اخیرا بعضی مقالات به ظاهر علمی در سایت های ایرانی برای راقم فرستاده و در باره صحت آنها نظر خواسته اند (1). هرچند که این مقالات ظاهرا در محدوده "علم" معاصر نوشته شده اند، اما مبتلا به همان تصورات نادرستند که در علم معاصر خصوصا در آمریکا نیز متداولند. کمااینکه اهل علم در اروپا نگاهی اساسی و انتقادی نسبت به مباحث "علمی" متداول دارند. اینگونه "علم" جهلش بیشتر از علمش است. چون مقولات و محتوای ناشناخته و تعریف نشده اش بیشتر از معلوماتش می باشد. لذا راقم بطور خلاصه صرفا به نادرستی های اساسی موضوعات (1) اشاره می کنم.

فریلی، مثل غالب روایت­هایی که در قرن پیش در غرب نگاشته شده، سرآغاز اندیشه­ ورزی را به متفکران ایونی می­ بخشد که در شش قرن پیش از میلاد مسیح در شهر میلت ( یا به رسم الخط قدمای ما شهر ملطی) روزگار می­گذراندند. چنان که از میان مشهورترین متفکران طبیعت­گرا به نام تالس ملطی اشاره می ­رود که نقطه اتکا نظری­اش از نجوم بر­خاسته است. در حالی که این شناخت به واقع حاصل آشنایی وی با ستاره شناسی شرقی بوده است. شناختی حاصل سفر به شرق و به خاطر سپردن اطلاعات رایج در آن دیارها. حتا اگر به یاد نیاوریم که این شهر از بین رفته در ترکیه امروزی به روزگارانی بخشی از امپراتوری هخامنشی بشمار می­رفته و از نخستین شهرهای باستانی دارای دانشکده بوده است.

تنهائی حالت و موقعیتی در زندگی انسان است. تنهائی مایهٔ بسیاری از آثار ادبی، داستانها و اشعار، تابلوهای نقّاشی، فیلمهای سینمائی و نمایشها بوده است. بسیاری از اختراعات از قبیل تلفن، رادیو، تلویزیون مورد استقبال بی اندازه قرار گرفته اند چرا که قادرند چاره ای بر این مشکل باشند.

مطابق تحقیقات مورخین و قرائن منطقی اکثریت مهاجرین سفید پوست آمریکای شمالی متشکل از فقرای لومپن و جانیان تحت تعقیب اروپائی بوده اند. که طبق سوابقشان با تعدی و تجاوز به جان و مال سرخپوستان (ساکنین اولیه آمریکا) و تسخیر سرزمین آنها "دولت آمریکای شمالی" تشکیل داده اند. لذا دعاوی نادرست و تجاوز نسبت به حقوق دیگران از ابتدا سنت سفیدپوستان مهاجر به آمریکا بوده است که به هر مهاجری نظیر مهاجرین ایرانی به ارث رسیده است. تا جائیکه فرزانگان آمریکای شمالی همیشه دعوی "غیر آمریکائی بودن" کرده اند تا با آمریکائیان عادی و مهاجرینی که نرسیده خود را آمریکایی قلمداد کرده و دنیا را از آن خود می دانند، یکسان قلمداد نشوند.

مقوله «کار در کل» امکان این بررسی کردن را فراهم می آورد، که شرایط امکان یک موضوع (تاریخی و مفهومی) برای وجود آن موضوع ضروری اند. جدا کردن موضوع از زنجیره تعین هایی که وجودش را بنا می نهند، ناممکن است. بنابراین مقوله از موضوعی که برای درک کردن به کار می رود جدایی ناپذیر است؛ زیرا موضوع جز آن چه که در خلال مقوله وجود دارد، نیست. به موازات آن مقوله تنها در همان موضوع کاربرد دارد و انتقال پذیر به موضوع دیگر نیست. از این رو، به طور تناقض آمیز، مقوله ها هر چند به بی زمانی اندیشه مربوط اند، نمی توانند بدون دگرگشت ها از دوره های تاریخی عبور کنند.

نخبه گرایی و دانش محوری با تضاد در روند کلاسیک قدرت حاکمه، شکل دهی قاعده و قانون الزامی و مورد نیاز را با مانع جدی مواجه ساخته است. و اکنون یک بار دیگر شبح ارزش های نهفته در ایده های علمی خواب قدرت های مسلط را آشفته کرده است. چرا که در دشواری و صعوبت گذر زندگی کنونی که محصول تعدی و فشار روزافزون حاکمیت قدرت طبقاتی می باشد؛ و شفافیت بسیاری از رویکردهای متجاوزانۀ قدرت مسلط، توده ها را بسوی راهی برای خروج از این نابهنجاری های طبقاتی بسوی ایده های علمی و انسانی سوق داده است. این روند تداوم یافته و نظام طبقاتی مسلط را وادار به پذیرش تعدیلات اساسی و بنیادی در بافت و ساخت نامتعارف کنونی خواهد نمود.

شریعتی الهامات خود را از منابع مختلفی دریافت می کرد. به نظر می آید که او تمایلات برجسته ای برای تکامل و تغییر داشته است. چیزهای قدیمی، فقط به خاطر اینکه جا افتاده و آزمایش شده بودند، ارزشی نداشتند. او به آینده می نگریست، اما همیشه آگاه بود که هسته اولیه اسلام را برجسته سازد. آن توسعه و تکاملی را که او برای آن تلاش می کرد، می بایست اسلام حقیقی را بازسازی می کرد. ایران می بایست بدین وسیله از نفوذ بیگانگان که به مردم آسیب رسانده بودند، رها شود. بدین ترتیب یک الهیات رهایی بخش با گرایشاتی انقلابی پدیدار می شود. این بخش های در هم تنیده سوژه هایی برای یک تحلیل عمیق خواهند بود.

نقد از هنگامی که ثابت می کند که شرایط تاریخی پیدایش موضوع و شکل بندی مقوله هایی که می کوشند هم زمان این موضوع را فهم پذیر کنند و روشن سازند، رادیکال می شود . به روشنی می توان ما را به خاطر کوشش در زنده کردن دوباره بحث در باره شکل و مضمون نزد مارکس سرزنش کرد . اگر ما به این کار می پردازیم به خاطر این است که به نظر ما در خلال این مفهومِ«شناخت عقلانی» است که مارکس می کوشد مسئله دو گانه ی خاستگاه و توسعه سرمایه، یعنی خود مفهوم آن را حل کند. در واقع این از نظر او، نشانه ناتوانی اساسی اقتصاد کلاسیک است:

فمینیست‌های رفاه اجتماعی با تعهد فمینیسم لیبرالی نسبت به حقوق فردی و فرصت‌های برابر، اشتراک نظر داشتند، اما از آن‌ فراتر می‌رفتند. آن‌ها به دنبال دولتی گسترده و فعال برای رسیدگی به مشکلات زنان، کاهش بار کار دو برابرِ روزانه، بهبود موقعیت زنان به ویژه مادران در بازار کار ، ارائه خدمات عمومی که کار مراقبتی را اجتماعی نماید، و گسترش مسئولیت اجتماعی برای مراقبت (مثلا، از طریق مرخصی والدین، پرداخت حق‌الزحمه به زنان برای مراقبت از اعضای خانواده) ، بودند.

نقد هرمنوتیک قرآن در ایران غایب است و جامعه روشنفکری، با این روش علمی آشنایی ندارد. جامعه نخبگان دستخوش آرکائیسم فکری است و نیازمند یک تحول فرهنگی و فلسفی می باشد. گسترش بررسی هرمنوتیکی و علمی در باره قرآن، پایه نقد رازگرایی دینی است. محیط روشنفکری سیاسی ایران اسلام زده است و فاقد قدرت یک تفکر مستقل از دین می باشد. این گروه نخبگان روشنفکری در یک وابستگی روانی درونی شده، نفس می کشد و قادر نیست به جامعه یک دورنمای جسورانه ارائه نماید. حال آنکه پیشرفت جامعه و ارتقای اندیشه فلسفی و ترقی پژوهش های دانشگاهی، در گرو آزاد شدن روان و اندیشه از تقدسگرایی است.

انتخاب دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا بیانگر یکی از سلسله شورش‌ها و خروش‌های سیاسی شگرفی است که خبر از سقوط هژمونی نئولیبرال می‌دهند. این شورش‌ها شامل رأی به برگزیت در بریتانیا، عدم پذیرش اصلاحات رنزی در ایتالیا، کمپین انتخاباتی برنی سندرز برای نامزدی حزب دموکرات در آمریکا و حمایت فزاینده از جبهه ملی در فرانسه می‌باشد. اگرچه این دسته از شورش‌های انتخاباتی به لحاظ ایدئولوژی و هدف با یکدیگر متفاوت هستند اما اماج مشترکی دارند: همه آن‌ها در پی نفی جهانی‌سازی شرکتی و کورپوراتیو، نئولیبرالیسم، و تشکیلات سیاسی‌ هستند که از این روندها پشتیبانی کرده‌اند. در همه این موارد رأی‌دهندگان به ترکیب مهلک ریاضت اقتصادی، تجارت آزاد، وام‌های غارتگرانه و کار بی‌ثبات با حقوق بد که خصیصه‌های سرمایه‌داری مالی امروز هستند، «نه» می‌گویند.

شائبه و سائقه های خردمندی، و درک و شناخت و همپیوندی با حقایق و الزامات مبتنی برآن را بایستی در حیات متعامل جمعی و عمومی جامعه و انسان جستجو کرد. تعقل و خرد آدمی در تعاملات و تصادمات مداوم تحولات و تقابلات محیطی تحریک شده و صیقل می پذیرد. این فرایند و درک و دریافت آدمی از محیط و جامعه در وی نوعی نگرش و بینشی را شکل می دهد؛ که رسالت و تعهد زیست متعامل و متکامل را در بطن خود دارد. این رسالت عقل، با شناخت نا شناخته ها و غلبه بر ضرورت های مانع و رادع رشد و بلوغ دماغی و فیزیکی، اشکال متفاوت و متکاثری می یابد، که بنیان های سازه ای و نمادی حیات اجتماعی را شکل می دهد.

تا زمانی که تعریفی از ایران بدست داده نشود، سوء استفاده از این مقوله ادامه خواهد داشت. سوء استفاده ای که منجر به آوارگی و تفرقه میان مردمانی که چه در محدوده جغرافیایی ایران بیشتر زیست می کنند، و چه در برهوت "خارج" عمری می گذرانند. این سوء استفاده، مرزی میان زن و مرد ایرانی، فمینیسم و پان ایرانیسم نمی شناسد. اکثریت دانسته و ندانسته، بواسطه محدودیت دانش و نظرگاه، و تعلق خاطر به مقولات سنتی و غیر منطقی اسطوره های ایرانی و یا گرایش های سطحی مد روز جهان غرب که معمولا با تاخیر فاز میان ایرانیان رایج می شوند، مقید در آن محدودیت نظرگاه و گرفتار گرایش های غیر منطقی می مانند.

مارکس و انگلس قطعاً تئوری سیستماتیک و صریحی در مورد ایدئولوژی، که قابل مقایسه با دقت و انسجام نقد اقتصاد سیاسی آن‌ها باشد، را توسعه ندادند . در عوض، آن‌ها مفهوم ایدئولوژی را به صورت موردی و در رویارویی با شرایط مشخص به کار بردند. این بدان معنی نیست که آن‌ها این مفهوم را به طور دلبخواهی بکار گرفتند، یا اینکه تاملات آن‌ها اعتبار نظری ندارد. برعکس، به مجرد آنکه بتوان بین کشمکش‌های گفتمانی که درگیرشان بودند و رویکرد روش‌شناختی آن‌ها تمایز قائل شد، آنگاه می‌توان کاربردهای مختلف‌شان که با یک انسجام ضمنی به هم چسبیده شده بودند، را مشاهده کرد، انسجامی که به طور شگفت‌اوری بسیاری از دستاوردهای بعدی تئوری‌های ایدئولوژی را پیش‌گویی‌ می‌نمود.

پیش از آن که به روایت لوکاچ از هگل بپردازیم باید فلسفه کانت را بشناسیم. فلسفه كانت را به عنوان انقلاب كوپرنيكي در فلسفه مي‌شناسند. يعني همانطور كه كوپرنيك در ستاره‌شناسي انقلاب كرد و نظر رايج را دگرگون كرد و گفت اين زمين است كه دور خورشيد مي‌چرخد كانت هم در فلسفه همان كار را كرد. به اين معنا كه تا آن زمان بيشتر فلسفه را شناخت هستي مي‌دانستند و كانت اين بحث را تبديل كرد به شناخت شناخت. يعني خود نفس شناخت يا اپيستمولوژي را در محور فلسفه قرار داد. تا آن موقع آنتولوژي محور فلسفه بود. كانت اپيستمولوژي را به محور فلسفه تبديل كرد. در اپيستمولوژي دو نحله فلسفي قبل از كانت وجود داشت، يكي عقل‌گرايان و دیگری تجربه‌گرايان. هر كدام يك عامل را منبع شناخت مي‌دانستند، اولی عقل و دومی تجربه. كانت شاگرد لايبنيتس بود، که از جمله فيلسوفان بنيانگذار عقل‌گرايي است و عقل را منبع شناخت انسان مي‌داند.

دگردیسی در شکل و شمایل سرمایه داری انحصاری به طرز غیر قابل تصوری سیاست ها و مدیریت و پیشرفت در سطح ملت – دولت ها را به نفع مدیریت اقتصاد جهانی نابود ساخته ولی هیچوقت نتوانسته در حیطه های دیگر فعالیت های بشری ( اجتماعی ، هنری ، فرهنگی و سیاسی و....) موفق به استقرار یک سیستم جامع جهانی شده باشد . به نظر این نگارنده علت العلل این امر این است که نظام سرمایه داری انحصاری جهانی شده فاقد بورژوازی جهانی و در نتیجه فاقد یک " دولت جهانی " است .

یکی از یافته‌های اصلی در نظریه‌های ایدئولوژی و گفتمان این است که معنای یک اصطلاح نه فقط ثابت نبوده بلکه موضوعی برای تغییر است. گاهی، آن حتی می‌تواند به ضد خودش بدل شود. این امر در مورد «ایدئولوژی» نیز صدق می‌کند.اگرچه بعد از قرن نوزدهم معمولاً این اصطلاح در نقطه مقابل مفهوم علمی و دقیق جهان در نظر گرفته می‌شود، اما در ابتدا ایدئولوژی برای توصیف یک علم مشخص بوجود امد. به عنوان «ایده-علم» (ایدئولوژی) تعریف شده بود، یعنی می‌شد آن را بیشتر شبیه کالبدشکافی انتقادی از ایده‌ها و استنتاج آن‌ها از ادراکات حسی ما توصیف نمود. و درست مانند مدل مشابه در کلمات دیگری که به «لوژی» ختم می‌شوند (مانند بیولوژی و اکولوژی)، «ایدئولوژی» نیز یک تغییر معنایی از دانش سیستماتیک از یک موضوع به خود موضوع، از تحلیل انتقادی ایده‌ها به خود ایده‌ها را تجربه کرده است.

»  اسطوره سازی های بی بدیل
»  نواندیشان دینی، مبلغ خرافات و علیه مدرنیته
»  واقعیت، حقیقت در تاریخ و علم
»  پرسش و پاسخ های قابل بحث درباره اوضاع جهان ( بخش پنجم )
»  سرمایه داری، فاشیسم، دموکراسی نئولیبرال، مافیا و ترامپ
»  شناخت و نقد مارکس و نقد خرد در مدرنیته (بخش اول)
»  فلسفه، رهائی، تسلّی
»  گلوبالیزاسیون تاریخ
»  مفهوم ایدئولوژی در «هستی شناسی»
»  محروم ومحکوم
»  عوامانگی جایزۀ اسکار
»  معرفی دو کتاب تازه
»  فاشیسم
»  آیا تاریخ علم است؟
»  سوشیانت را بشناسیم
»  تاریخ شکل گیری قرآن در تناقض با معجزه
»  علم چیست؟
»  روشنفکر
»  قرآن، مبلغ پیام تورات
»  عقده عقب ماندگی
»  پرسش و پاسخ قابل بحث درباره اوضاع جهان (۲)
»  دموکراسی
»  برج عاج آقای شایگان و تقلیب استعمار اروپائی بعنوان «کشف علمی دنیا»
»  فترتِ فکرت
»  از اين ديـــدگاه (۲۵)