اقاي كدكني درفایل صوتی1 اخير شان گفته اند که زبانهاي محلي توانایی مقابله با شکسپیر در ادبیات انگلیسی ویا با پوشکین درزبان روسی را ندارند و همچنین یاد آورشده اند که زبان های محلی به گفته ایشان پشتوانه هایی مثل حافظ و سعدی و‌غیره ندارند لذا حقی برای سخن گفتن ندارند وفقط فارسی است که این حق را نمایندگی می کنندو مثال هایی هم اورده اند و تحقير ی نیز به زبان اردو هم كرده اند. اگرچه اوسعی می کند دربخشی ازهمین فایل صوتی به اهمیت زبان های محلی هم اشاره ای داشته باشد.

آن جا
كه
پيش از تو
زودتر از صبحِ زود
به خيابان ميزند
نم نمِ باران

من، زمان انقلاب در ايران نبودم. بعد از انقلاب که به ايران بازگشتم ، پس از حدود يکی دو هفته ای به محل کارم که "واحد نمايش" تلويزيون بود، رفتم؛ رفتم به دفتر رئيس واحد نمايش- آقای داود رشيدی – که در طبقه ی دوم بود و طبق معمول قبل از انقلاب ، پس از زدن چند ضربه بر در اتاق ، صدای آشنا ومهربان اورا شنيدم که گفت: " بفرمائيد" . در را که باز کردم و چشمش به من افتاد، با تعجب از روی صندلی اش برخاست و گفت:" سيف! توئی؟! کی برگشتی؟!"

نیمه های شب می آیند
در سکوتی که صدای پای مورچه هم
می آید
همیشه اینگونه است
با چند سوال ساده

به یاد دارم، و به روشنی به یاد دارم؛
آنروزها جامِ جهان نما بود
جامِ جهان نما به وسعت یک روزنه
با آیینه یی کِدِر و دود گرفته
گویی لوله ی "لامپا" بود!

چمدان عنابی در دست، کفش کتانی سپید به پا، شلوار جین آبی هم گویا پوشیده بودم. توی خیابان پر از جن بود. جن. جن های بسیار. با سم های گرد . ناخن هایی سیاه و بلند، گیسوانی سپید و دراز. ورجه ورجه کنان و غیه کشان جلوی ماشین ها را می گرفتن. دهان مسافران را بو می کردن. دستاشون را بو می کردن. چشماشون را بو می کردن. چند تا چند تا طنابی بلند بر کمر، تابوتی شکسته بر شانه از روی خاکریزها بالا و پایین می رفتن.

استخوان بندی رئالیسمی که احمد محمود در این رمان آنرا پی می ریزد بر خلاف آثار چند دهه پیش نویسندگانی که رئالیسم آنها تک خطی و یک بعدی می بود ، چند وجهی و در ابعاد مختلف هنری پی ریزی و شکل گیری شده که بسی کار پر ارج و ستودنی است ودقیقاً حسن کار در اینجاست . ما به همین خاطر با یک رمان خوب و به یاد ماندنی و اثری دلنشین که سالیان درازی در بین ما خواهد ماند رو بروایم .

توصیف "مرد راه" به وسیله ی شاعران و سرایندگان ایران متفاوت است. در مجموعه زیر، "مرد راه" از نگاه برخی سخنوران پارسی گوی از جمله سعدی، حافظ، عطّار نِیشابوری، جامی، فروغی بسطامی، پروین اعتصامی، ملک ‌الشعرای بهار، شهریار، دکتر شفیعی کدکنی و دیگران ارائه و مرور می شود:

بهناز جعفری بازیگر سینما و تلویزیون مانند بسیاری از چهره های سرشناس در سینمای ایران پیام های زیادی در شبکه های اجتماعی دریافت می کند ولی به ندرت به آن ها پاسخ می دهد. یک روز دراینستاگرام خود پیامی از دختری جوان به نام مرضیه شنید که به نظرجدی میرسید و به دنبال آن ویدئویی دریافت کرد که در آن مرضیه به دلیل اینکه خانواده اش به او اجازه تجصیل در مدرسه هنرهای دراماتیک و بازیگری را نمی دهند اقدام به خودکشی می کند. در همان زمان هم روزنامه ها درباره دختر جوانی مطالبی نوشتند مبنی براین که وی بخاطر عدم اجازه والدینش برای ورود به سینما دست به خودکشی زده است .

من و وهاب تصادفا یک روز تو اداره استخدام و همان ماه اول رفیق ششدانگ شدیم. پاتوق نیم ساعت پیش از شروع کار اداری هر دو نفرمان شد آبدارخانه. من مجرد بودم و تو آبدارخانه صبحانه می خوردم. آبدارخانه دار برام املت درست میکرد. وهاب دواستکان چای می نوشید و باهم گپ میزدیم. نفسی گرم و مطالعات ادبی و تاریخی داشت و تعریف های خوبی می کرد. جوانکی تازه از سربازخانه مرخص و بلافاصله وارد اداره شده و هنوز چشم و گوش بسته بودم. پام رابه اطاق زنده یا دسیاوش کسرائی کشاند. چند سال با مثلا شعرهام وقتش را می گرفتم، با برخوردی خوش و حوصله تمام راهنمائیم می کرد...

ابن مقفع دانسته و آگاهانه گذشته‌ی پربار تاریخی ایران را رو در روی فرهنگ مهاجم و غیر خودی عرب‌ قرار می‌داد تا آنان، به عقب‌نشینی از سنگرهای خویش مجبور گردند. در گزارش‌هایی از این دست شاهان ایرانی نمونه‌هایی کامل از اخلاق انسانی به حساب می‌آمدند تا مشروعیت خلیفه‌های عباسی را به هیچ شمارند. پس از ابن مقفع، به منظور پیگیری و ادامه‌ی راه او پندنامه‌های فراوانی از شاهان و وزیران ایرانی انتشار یافت. این پندنامه‌ها گفته‌هایی از انوشیروان، بزرجمهر، اردشیر بابکان، جاماسب و دیگران را در بر داشت که بعدها نمونه‌های فراوانی از آن به همه‌ی کتاب‌های عربی یا فارسی راه پیدا کرد. به واقع سعدی آغازگر چنین پدیده‌ای نبود. همچنان که با او نیز چنین موضوعی خاتمه نیافت.

خدا.../ سایه بیهودگی تان را
از سر ما کم نکرد،
نفهمیدید دوست داشتن را
زیادش مال‌‌ شماست
ما یک درصدی هستیم؛
افتادیم تهِ ورطه ای سیاه

این کتاب به پنج فصل تقسیم شده است. نویسنده در فصل اول به تشریح چند مفهوم بطور فشرده پرداخته است. این مفاهیم، همانطور که تیره‌گل خود اذعان دارد، به عنوان ابزار کار به کار رفته‌اند. در فصل دوم به نظرات منتقدان «درون مرزی» نسبت به آثار نویسندگان «برون مرزی» پرداخته است. در فصل سوم از دیدگاه یک منتقد به مضامین و زاویه دید و تکنیک آثار هنری پرداخته است. نویسنده در این فصل بحث کشافی را در رابطه با جابجایی، تبعید و پیامدهای آن پیش کشیده است، هم از دیدگاه فرهنگی، هم از دیدگاه سیاسی. مسائلی از این قبیل: سفر اجباری، مسئله زبان و هویت، تفاوتهای فرهنگی و آداب و رسوم، و مهمتر از همه مسئله از خود بیگانگی.

اگر زمانی جامعه خوانندگان فقط نجیب محفوظ را از رهگذر تصاحب جایزه نوبل می شناخت، یا مثلا فقط با آثار جبران خلیل جبران یا نزار قبانی آشنا بود، امروز دایره شناختش از نویسندگان و شاعران فراتر رفته است و از پرتو تلاش مترجمان جوان، و دانشکدهای تخصصی ، خواننده با دهها نویسنده و شاعر جدید عرب آشنا شده است. بعضی مترجمان هم که انگلیسی می دانند، آثار ادبی عرب را از ترجمه های انگلیسی یا فرانسه آن به فارسی برگردانده‌اند.

بایزید بسطامی به سال ۱۶۱ هجری قمری در شهر بسطام خراسان دیده به جهان گشود و پس از هفتاد و سه سال در ۲۳۴ هجری قمری دیده فروبست . آوازۀ زندگی وی چنان گسترده شد که امروزه در پس گذشت بیش از هزار و دویست سال هنوز نمی توان جدا از افسانه هایی که در باره اش بر ساخته اند به شرحی دقیق از تاریخ آن پرداخت .

خب، بعله، بستگی به آدمش دارد؛ البته، بلا نسبت شما، هميشه، آدم هائی هم پيدا می شوند که چوب لای چرخ بگذارند و هی بگويند که ما، اين را می خواهيم يا آن را می خواهيم؛ خب، حتما، برای اين مخالفت خوانی های خودشان هم ، دليلی دارند! منظورم به شما نيست. نخير. گله و شکايتی هم در کار نيست. نخير. اصلا و ابدا. هی شعار می دهند که خواستن، توانستن است! درست است. ما هم مخالفتی با اين نداريم که هرکسی به هرچی که دلش می خواهد و آرزويش را دارد، برسد! ولی، خواستن داريم تا خواستن! متوجه منظور من که هستيد؟!).

مردی شِگفت بود.
با مردمش پیاله زد وُ از زمانه گفت.
در "قیصر" ش، شکُفت.
از سالها ی دور
درد ِ بلند ِ تیغه ی چاقورا
در پُشت ِزخم خورده ی خود داشت.

از همانشب بار ها در گیر این بحث شدیم که چرا در تاریخِ آدم عشق همواره مذکر و یا مذکّر وار تعریف شده؟ چرا همواره مردی عاشق ِ زنی بوده و بر عکس. ادبیات ِ جهان لبریز است از این افسانه ها و قصّه ها . مردی ،زنی را دوست دارد، ویا زنی عاشق ِ مردی است ، و این نهایت زیبایی و تقّدس شاعرانه و عاشقانه تاریخ هنرِ بشری است. هرگز کسی نبوده و یا آنقدر کم و بی اهمیت بوده که بگوش تاریخ نرسیده، که از عشق جانسوز مردی به مردی و یا زنی به زنی گفته باشد و یا تراژدی و حماسه یی ازاین منظر ساخته باشد.

قبلنم گاهی قمپز میومد. باد تو غبغبش مینداخت و می گفت: هواورت نداره، بابای بچه ی من طلا فروشه، چن سر و گردن از بچه ی گدا گدوله هاب الاتره. می گفتم: همینه که ت انزدیک چل سالگی نمیتونه بینی شو بالابکشه و دستش ت وجیب ننه باباشه، سوسول گوزعلیشا. از بچگی باهم بزرگ شدیم. لیسانسه و پابه پای هم، یه عمرم علم بودیم، اما سواد چندونی نداره، تموم زندگیش دنبال پول پرسه و له له زده. تو همین قضیه رضیانی که ب اطلا فروش نامیدنش، عقده گشائی و بیسوادی شو جبران میکنه و ازش چماق درست کرده و تو سراین و اون میکوبه، یه سال تمونم تفره تقلا زد و با ده تا واسطه باهاش ازدواج کرد که به نظر خودش از فلان و بهمان کمتر نباشه و چسی بیا دو بگه شوهرم طلا فروشه.

میشناسی چون من آیا طعمِ نغرِ درد را؟
نَهی خود را کرده ای اینسان تو : " ای مَردک، هلا!"
مرگ مُشرف بود وتشویشی عجیب ام در نهان،
قلبِعاشق پُر ز آمال، هم هراسی بیکران،

هبر در دیدار با شاعران گفت: «شعر فارسی در طول تاریخ، شعری عفیف و محجوب بوده؛ بکوشید این عفت و پاکی همچنان محفوظ و پایدار بماند.» وِی در ادامه فراموش کرد بگوید: «البته طولِ تاریخِ شعر فارسی را نباید به اندازه ای دراز کرد که شعر خیام و عُبید و عشقی و فرخی را هم در بر بگیرد؛ چون اگر طول تاریخ را رُخصت دهیم که «آتش به اختیار » شود صفِ شعرِ محجوب و نامحجوب مخدوش می شود!

هر سال اینجا با خدا
مرا وعده‌ی دیداریست
خدایی که به صد زبان حرف می‌زند
می‌دود، راه می‌رود
علف می‌کِشد، مست می‌کند
و سراپا برهنه است.

تو آن چه هستی که خرید می کنی
با خوبی و بدی هایش

تو آن چه هستی که می اندیشی
با خوبی و بدی هایش

آقای میمدال ، یکراست، فضل فروشی میکرد، به استخوان مردگان ،فخر می فروخت ؛ناگهان دید، چشم دوست دختر فرنگی اش ، به تلویزیون رستوران ، خیره شده است؛ گویا تلویزیون، اخبارو تصاویری از ایران ، در یک برنامهء تفسیر خبر، به نمایش نهاده بود، تصویر آیت الله خامنه ای ،کمتر از یک دقیقه، در صفحه تلویزیون بود، گویندهء تلویزیون تورنتو، به زبان انگلیسی میگفت، رهبر ایران،با دوچرخه سواری بانوان ،در مجامع عمومی مخالف است ، زیراجلو چشم نامحرم است ؛ اما دوچرخه سواری زنان، در بیابان یا حیاط خانه ( که هیچ کس در آن نباشد) اشکال شرعی ندارد!

سینه‌ات زمینِ
صلحی پایدار و من
اسبی که در قلب آن
در نسیمِ لبریزِ نفس‌هایش
یورتمه می‌رود.

»  انگشت وسطی ِ حکومت اسلامی و انگشتهای مردم
»  شعر بود عباس
»  شکار موبی دیک در فلات
»  تالان
»  همپای بادها رفتیم؛
»  «برده دارانِ زمان ها» چوبِ حراجَم زدند!
»  قدردانی از کمیسیون پنجاه سالگی کانون نویسندگان ایران
»  غزالی و شرکا در شرکتی با بی مسئولیتی نا محدود
»  دو داستان کوتاه
»  تنها ، صدای توست
»  من هنوز زنده ام
»  لا به لای آن سال‌ها و سايه های افتاب بي رمق پاييزی اش
»  یاد احمد میرعلایی و آن شعر شگفت انگیز!
»  راه برگشت نیست
»  پل ِ یوغ ِ دروغ
»  جشنواره کن و برگزیدگانش
»  به ياد داريوش كارگر «پايان يك عمر»
»  در ثنای زیبائی
»  ای که از خالِ لبِ دوست سخن می گویی!
»  به یاد منصور خاکسار
»  اسبِ ‌هزاره‌ای
»  نهنگ در جنگل
»  « آتش بازی، برای خدايان زر و زور و تزوير!»
»  هنوز و هميشه - از پسِ دو سٓدِه
»  بهرامان بی گور